آشنایی با سیاره‌ زهره (ناهید)

سیاره‌ی زهره  (ناهید)

دومین، داغ‌ترین و درخشان‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی بعد از عطارد٬ سیاره‌ی ناهید یا زهره (عربی) است که بعد از ماه و خورشید پرنور‌ترین جسم آسمانی به شمار می‌رود. «ونوس» که معادل لاتین زهره است به معنای الهه‌ی زیبایی و عشق است. بابلی‌ها این سیاره‌ را «ایشتار» می‌نامیدند.

قطر این سیاره تقریباً هم اندازه‌ی قطر زمین است (۶۵۰ کیلومتر کم‌تر) و در این قطر تقریباً یکسان چگالی آن نیز ۹۵% چگالی زمین و جرم آن %۸۰ جرم زمین است که شباهت بیشتری را به ارمغان می‌آورد. شدت جاذبه‌ی زهره بسیار نزدیک به زمین است و جنس هسته‌ی آن مانند زمین از آهن و نیکل است. از این رو عده‌ای زهره را خواهر زمین می‌نامند.

خصوصیت منحصر به فرد سیاره‌ی زهره جوّ آن است زیرا علاوه بر این‌که حدود %۹۶ درصد آن را دی‌اکسید‌کربن تشکیل می‌دهد ضخامت آن مانند پتویی یکپارچه و بدون شکاف به

دور سیاره پیچیده است و آن را به جهنمی تبدیل کرده است که فلز سرب در دمای سطح آن ذوب می‌گردد. این ابر‌ها در حدود ۸۰ درصد نور خورشید را بازمی‌تابانند و سیاره‌ی زهره را به درخشان‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی تبدیل می‌کنند. سطح زهره مقدار اندکی از نور به درون راه یافته را جذب می‌کند و این مقدار نور جذب شده به‌صورت گرما از سطح بازتابیده می‌شود، اما انبوه دی‌اکسید کربنِ جوّ این گرمای بازتابیده را به دام انداخته و از‌‌ رها شدن آن در فضا جلوگیری می‌کند. این جذب اضافی گرما که به پدیده‌ی گلخانه‌ای معروف است طی میلیون‌ها سال میانگین گرمای زهره را بیش از هر سیاره‌ی دیگری (حتی عطارد) در منظومه‌ی شمسی بالا برده ‌است و این سیاره با ۴۶۳ درجه دمای سطحی داغ‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی است. انحراف استوای این سیاره با صفحه‌ی مدار خود فقط حدود ۴/۳ درجه است که نتیجه‌ی آن از بین رفتن فصل‌ها در زهره است. از این جهت سیاره در حین گردش به‌ دور خورشید هیچ فصلی را تجربه نمی‌کند و در تمام طول سال همواره داغ است.

نکته‌ی جالب توجه دیگری که در نسبت چرخش به دور خود و گردش به دور خورشید خودنمایی می‌کند این است که زمان چرخش سیاره‌ی زهره به دور خورشید ۲۲۵ روز زمینی، حدود ۷ ماه و نیم طول می‌کشد در حالی‌که یک شبانه‌روز آن (آهنگ چرخش به دور خود) ۲۴۳ روز زمینی حدود ۸ ماه است. به این ترتیب در این سیاره شبانه‌روز در یک سال تعریف نمی‌شود بلکه سال در یک شبانه‌روز تعریف می‌شود. همچنین گفتن است که در نتیجه‌ی این دوران بسیار آهسته سیاره‌ی زهره به‌دور خود پدیده‌ی پخی در قطب‌ها و تورم نواحی استوایی در آن، کم‌تر از دیگر سیارات رخ می‌دهد از این جهت به لحاظ شکل هندسی در میان سیارات کروی‌ترین شکل را دارد.

مدار زهره به‌دور خورشید بیضی بسیار نزدیک به دایره است (کم‌ترین خروج از مرکز را دارد) به‌طوری‌که فاصله‌ی آن با خورشید طی یک دوره فقط بین ۱۰۷ تا ۱۰۸ میلیون کیلومتر تغییر می‌کند.

اختر‌شناسان در سال ۱۹۶۴/۱۳۴۳ با استفاده از پدیده‌ی دوپلر متوجه‌ی حرکت معکوس سیاره به دور خود شدند. جهت چرخش وضعی این سیاره مانند اورانوس، برخلاف دیگر سیارات از شرق به غرب است و خورشید برای ناظر فرضی در آن از غرب طلوع و در شرق غروب می‌کند.

مواقع رصد

به‌طور کلی با در نظر گرفتن زاویه‌ای که مسیر ظاهری سیاره می‌سازد بهترین زمان رصد این سیاره برای ناظرین نیم کره‌ی شمالی فصل پاییز است.

چه می‌بینیم؟

سیاره‌ی زهره با چشم برهنه مانند ستاره‌ای بسیار پرنور دیده می‌شود که با نور سفید رنگ ثابتی می‌درخشد و در پرنور‌ترین حالت قدر ظاهری آن به ۴/۴- می‌رسد و ۱۲ بار پرنور‌تر از ستاره شباهنگ می‌شود.