آشنایی با سیاره زمین،‌سیاره‌ی آبی

زمین،‌سیاره‌ی آبی

سیاره‌ی زمین از نظر فاصله سومین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی محسوب می‌شود که از نظر اندازه در میان سیارات خاکی رتبه‌ی نخست و در میان کل سیارات رتبه‌ی پنجم را دارد. به علت فاصله بسیار مناسب از خورشید و قرارگرفتن در کمربند سبز حیات تنها مکان شناخته‌شده‌ای است که آب در آن به شکل مایع یافت می‌شود. همچنین زمین چگال‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی به شمار می‌رود که دو سوم آن‌را را آب فرا گرفته و یک سوم آن خشکی است.

سیاره‌ی زمین مانند دیگر سیارات (به جز زهره و اورانوس) در خلاف جهت عقربه‌های ساعت به‌دور خود و خورشید می‌چرخد. سرعت چرخش زمین به‌دور خود که در استوا حدود ۵ کیلومتر بر ثانیه و در قطب‌ها تقریباً صفر است، ۲۳ ساعت و ۵۶ دقیقه و ۴ ثانیه طول می‌کشد. همچنین زمین با سرعت متوسط ۳۰ کیلومتر در ثانیه به‌دور خورشید می‌گردد، این حرکت انتقالی زمین،یک گردش کامل زمین در مدار خود نسبت به یک ستاره ثابت، پیرامون خورشید است که معادل ۳۶۵ شبانه‌روز و ۶ ساعت و دقیقه و ۱۰ ثانیه‌است.

محور قطبی زمین نسبت به صفحه‌ی مداری سیاره حدود ۲۳٫۵ درجه انحراف دارد که این عامل گذشته از این‌که باعث شکل‌گیری چهار فصل در سیاره است از عرض ۶۶٫۵ درجه شمالی و یا جنوبی به سمت قطب‌ها توالی و مفهوم شبانه روز را به شکل ملاحظه‌پذیری تغییر می‌دهد، به عنوان نمونه در عرض جغرافیایی ۹۰ درجه شمالی و یا جنوبی پدیده‌ی شب و روز قطبی را موجب شود که یک شبانه روز یک سال طول می‌کشد.

جوّ زمین یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری حیات در این سیاره است که با ۲۱ درصد اکسیژن از حیات حمایت می‌کند و از لایه‌های متعددی تشکیل شده است، حیاتی‌ترین بخش آن لایه‌ی اوزن است. لایه‌ای که با کمک میدان مغناطیسی زمین مانع از ورود پرتوهای آسیب‌رسان خورشید می‌شود و به این ترتیب اجازه می‌دهد حیات در زمین ادامه یابد. همچنین ضریب بازتاب یا سپیدایی (آلبدو)  زمین حدود ۳۷ درصد است.

ماه، قمر زمین

همان‌طور که همه می‌دانیم تنها قمر طبیعی سیاره‌ی زمین، ماه است که پنجمین قمر بزرگ منظومه‌ی شمسی به شمار می‌رود. قطر کره ماه یک‌چهارم کره زمین است و هیچ سیاره‌ی دیگری در منظومه‌ی شمسی، نسبت به اندازه‌ی خود قمری به این بزرگی ندارد. همچنین ماه به خاطر نزدیک بودن به زمین بعد از خورشید درخشان‌ترین جرم آسمانی از دید زمینیان است که در حالت بدر (ماه کامل) با قدر ظاهری حدود ۱۲- می‌درخشد. مدت زمان هر گردش ماه به‌دور زمین حدود ۲۷٫۳ روز زمینی طول می‌کشد که با مدت زمان چرخش به‌دور خودش برابری می‌کند و از این رو از دید ناظران زمینی همواره یک روی ماه به سوی زمین است. همچنین ضریب بازتاب یا سپیدایی (آلبدو) ماه حدود ۷ درصد است که تقریباً با ضریب بازتاب عطارد برابر است. ماه جوّ ندارد از این رو بیشینه و کمینه‌ی دمایی ماه بین ۱۴۰- الی ۱۵۰ درجه می‌رسد و در اثر نبود جوّ هیچ صدایی در آن شنیده نمی‌شود.

ماه از جنبه‌های مختلفی بر سیاره‌ی مادری خود، زمین، تأثیرگذار است، گذشته از این‌که جاذبه‌ی ماه باعث به ‌وجود آمدن و تشدید جزر و مد آب‌های زمین می‌شود در برهم کنش گرانشی با زمین، مدار آن به شکل جالب‌توجهی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد و باعث می‌شود زمین در مدارش حرکتی موسوم به «حرکت رقص محوری» داشته باشد.

همان‌طور که همه می‌دانیم عبور ماه از مقابل خورشید پدیده‌ی کسوف یا خورشید گرفتگی را موجب می‌شود که در دیگر سیارات نیز مشابه آن دیده می‌شود اما نکته‌ای ظریف در مورد قمر زمین وجود دارد که در دیگر سیارات مشابه آن وجود ندارد و آن این‌ است که قطر خورشید حدود ۴۰۰ برابر قطر ماه و فاصله‌ی خورشید از زمین نیز حدود ۴۰۰ برابر فاصله‌ی زمین از ماه است، این تناسب بی‌نظیر باعث رخ دادن خورشید گرفتگی‌های کلی در زمین می‌شود که در هیچ جای منظومه‌ی شمسی نمونه‌ی مشابهی ندارد و هیچکدام از قمر‌ها نمی‌توانند از دید سیاره‌ی مادری به‌طور کامل قرص خورشید را بپوشانند.